Reisverslag van vakantie 25 april t/m 3 mei 2017
klik op foto's voor vergroting
Terug naar de Gargano
Het was 3 jaar geleden dat ik naar de Gargano was geweest; een schiereiland aan de laars van Italië, in de Adriatische zee. De grillige kustlijn met de idyllische strandjes, de afgelegen verdedigingstorens die duidden op een woest verleden en vooral ook het berglandschap met haar duizenden wilde orchideeën deden me terugverlangen naar dit gebied.
Terugbladerend in mijn oude fotoalbum, realiseerde ik me dat mijn gebiedsbeschrijving van de Gargano zeer gering was. Ik moest me dan ook weer flink inlezen en de Gargano opnieuw 'ontdekken'. Erg leuk, maar dat kon beter. Dit verslag is dan ook een gedetailleerdere versie en bevat een betere locatieaanduiding.
De vliegreizen gingen wederom van Schiphol naar Milaan en van Milaan naar Bari. Daar stond een auto op mij te wachten die ik via Expedia.nl had geboekt. (Vliegreis, auto en hotel.) Het was een splinternieuwe Fiat Panda van Maggiore en al gauw bleek dat ik hem niet meekreeg zonder extra kosten te betalen: Vliegveldtoeslag, ongevallenverzekering, verzekering schade en diefstal en het verminderen van het eigen risico. Een onverwacht grote uitgave dat niet lekker voelde; werd ik belazerd? In mijn reispapieren stond het niet duidelijk vermeld en daar stond ik dan. Diep ademhalen, betalen en via een kustweg op naar het bergdorpje Monte Sant'Angelo, mijn uitvalsbasis.
 |
Kaart met bezochte plaatsen
De stranden en verdedigingstorens hebben een ranking naar mijn indruk |
Monte Sant'Angelo
Monte Sant'Angelo is een bedevaartsbergdorpje met uitzicht op de Adriatische zee. Het is ontstaan rond het Heiligdom van San Michele, waar aartsengel Michaël zich rond de 5e eeuw meerdere malen zou hebben laten zien. De straatjes zijn nauw en de huisjes staan gelaagd op de berghelling. Op steenworp afstand van het hotel ligt een kasteel uit de 9e eeuw.
Ik besloot weer pizza te gaan halen bij het leuke pizzarestaurantje in het centrum. Zij herkenden me nog. Ik nam de punten mee en genoot van een avondpicknick bij het kasteel. Overal rondom me heen scheerden vleermuizen acrobatisch achter insecten aan en dwergooruilen lieten hun spookachtige en klaaglijke geluid horen: 'Tjoe, tjoe, tjoe.' Wat is het hier mooi!
De volgende ochtend merkte ik dat zelfs in de tuin van het hotel wilde orchideeën bloeiden. De zon scheen heerlijk en het werd tijd om op pad te gaan.
Bezochte stranden
Tijdens de vakantie heb ik een tiental stranden aangedaan. (Zie kaart)
 |
Van links aar rechts:
4 Spiaggia dei Faraglioni xxxx
3 Mattinata strand xxx
8 Spiaggia di Calenella xxxx
5 Spiaggia di Vignanotica xxxx
7 Porticello strand xxxx
6 Portonuovo strand xxx7 Porticello strand xxxx |
4: Spiaggia dei Faraglioni xxxx
Al vanaf de provinciale weg SP53 zag je de bijzondere rotsformaties van Faraglioni opdoemen uit zee. De auto aan de kant gezet en een droge rivierbedding gevolgd naar het strand.
3: Mattinata strand xxx
Mattinata is een dorpje ingeklemd tussen bergen en de Adriatische zee. Het is ontstaan uit het oude Romeinse stadje 'Matinum'. Het heeft een fraai kiezelstrand en krijtrotsen.
8: Spiaggia di Calenelle xxxx
Op 6,3km van Peschici, gelegen naast het dorpje Calenelle, vind je een 950 meter lang en rustig natuurstrand. Vanaf het strand heb je zicht op de op de berg staande Torre di Monte Pucci. Een koeienherder liep het vee te drijven en kwam een praatje maken.
5: Spiaggia di Vignanotica xxxx
Direct na het restaurantje Montagna aan de SP53 was een zijweggetje dat onder andere naar Spiaggia di Vignanotica liep. Ik zette de auto op de parkeerplaats en zag enkele purperorchissen op de grazige helling in bloei staan. In de vallei schalde het geklingel van de koeienbellen. Een betrapt bospaadje leidde de weg naar het verscholen kiezelstrand.Het strand was zó smal en de krijtkust zó hoog, dat er na 14.00 uur geen zon meer op scheen.
7: Porticello strand xxxx
Porticello was echt schitterend. Het lag een heel eind bij mijn hotel vandaan, maar de route door de Gargano voelde telkens weer als een avontuurlijke roadtrip door de wildernis. Het heeft een langgerekt zandstrand, maar ook vanaf de rotsen is het water soms te betreden. (Er zaten veel zonnende hagedissen.) Schitterende omgeving door de aanwezigheid van een verdedigingstoren op natuurlijk terrein. Hier kun je heerlijk wandelen.
6: Portonuovo strand xxx
Vieste is de belangrijkste badplaats van de Gargano. Onderdeel daarvan is het strand Portonuovo. Het is een zanderig en uitgestrekt natuurstrand.
Torens aan zee
Langs de kust van de Gargano staan vele eeuwenoude verdedigingstorens. Prijkend op een berg of op een rotspartij aan zee op soms de meest afgelegen en adembenemend mooie plekken.
Het verbaasde me dat een groot aantal ongebruikt werden, op instorten stonden of zelfs al tot een hoopje puin waren vergaan. En als ze al eens gerestaureerd werden, zagen de restauratieplekken er vaak weer te nieuw uit. Hoe dan ook, ik wilde op ontdekkingstocht naar deze fraaie bouwsels.
 |
11 Torre Varano Piccola xxx
6 Torre di Sfinale xxxxx
9 Torre di m Pucci xxx (links midden)
12 Torre Varano Grande xxx (linksonder)
5 Torre di Porticello xxxxx |
11: Torre Varano Piccola xxx
Aan de Via Torre Varano, een smal straatje naast het dorpje Foce Varano, liggen twee verdedigingstorens op steenworp afstand van elkaar; Torre Varano Piccola en Torre Varano Grande. Ze stammen uit omstreeks 200, liggen in de buurt van het Varano meer en zijn hoogstwaarschijnlijk de oudste kusttorens van de Gargano. Fraaie kantelen.
6: Torre di Sfinale xxxxx
De roadtrips naar de verdedigingstorens deed ik meestal op regenachtige dagen. Torre di Sfinale stond op een uitgestrekt woest terrein, dat begraasd werd door geiten. Net als op andere locaties in de Gargano zag ik dat de begrazingsdruk aardig was toegenomen ten opzichte van een paar jaar geleden, ten koste van de orchideeën. Drie honden kwamen blaffend op me af, maar bleven wel enige afstand houden; zij waren de geitenhoeders vandaag en ik was de indringer. Ik zakte door mijn knieën en de honden kwamen kruipend naar me toe. Het was goed en ze gingen als een dolle rondjes om me heen rennen. Sommige geiten waren de ruïne ingeklommen om enkele malse kruiden te bemachtigen. De ruïne en de uitgestrekte wildernis eromheen deden sprookjesachtig aan.
De toren stamt uit de 14e eeuw en werd gebouwd in opdracht van het koninkrijk van Napels. In 1748 telde Puglia, de streek, 131 verdedigingstorens. De ingang was vroeger te bereiken met houten ladders, later met stenen trappen. Bij gevaar werden vuren aangestoken om met de andere torens te communiceren.
9: Torre di Monte Pucci xxx
Torre di Monte Pucci (16e eeuw) ligt nabij het plaatsje Peschici. Vanaf dit punt kun je ver uitkijken over zee. Het was een signaaltoren; die is kleiner dan een verdedigingstoren. Vroeger ging men met de ladder omhoog. De huidige trap lijkt niet echt bij de toren te passen. (Te wit en te hoekig)
12: Torre Varano Grande xxx
Zie 11: Torre Varano Piccola
5: Torre di Porticello xxxxx
Gebouwd in 1568 op een rotsachtige kaap kijkt deze toren ver uit over zee, het strand en de woeste kustlijn. In de directe nabijheid kun je heerlijk wandelen en zwemmen in zee. Op steenworp afstand staat een trabucco; een houten platform dat in de vorige eeuw werd gebruikt om te vissen. Ze is met palen aan de rotsen verbonden. Lange antennes steken veruit over zee en hiermee laten de vissers met behulp van touwen en katrollen hun netten zakken. Trabuco's hebben geen commerciële waarden meer, maar dankzij giften en de beschermde status, worden een aantal onderhouden en gerestaureerd.
 |
13 Torre di Calarossa xxxxx (Linksboven en rechts)
14 Torre Mileto xxxx (linksonder) |
13: Torre Calarossa xxxxx
Deze toren werd gebouwd in 1569 en had goed zicht op de toren Mileto en de Varano torens.
Op de kaart stond de toren goed aangeduid, maar ik kon, rijdende over de SP41, geen weg er naartoe vinden. De wagen in de berm geparkeerd en bossages ingedoken met een wirwar van dichtgegroeide koeienpaadjes. Telkens takken en stenen neerleggend om uiteindelijk weer de weg terug te kunnen vinden. Uiteindelijk kwam ik aan de woeste kust. Wát een uitzicht en een ruimte! Van de toren restte alleen een ruïne, maar de sfeer van de omgeving was onbeschrijfelijk mooi.
Uiteindelijk bleek dat je mogelijk via de kust, vlak na een haventje, de ruïne al wandelend zou kunnen bereiken.
14: Torre Mileto xxxx
Torre Mileto werd in de 13e eeuw voor het eerst genoemd, de huidige toren stamt uit de 16e eeuw. Ze is gebouwd op een schiereiland.
De toren zag er fraai uit en ondanks dat ze gebouwd is op een rots, miste ik hier de wijdsheid en de ruimte voor de natuur. Aan 1 kant staat de bebouwing er bijna tegenaan en er is een parkeerplaats aan de voet van het gebouw.Mogelijk wordt het een bezoekerscentrum van het Gargano National Park.
Roadtrips
Het nationaal park Gargano staat bekend om haar grote verscheidenheid aan wilde orchideeën. Met enkele vindplaatsen van internet geplukt en een kaart op zak trok ik regelmatig met de auto het binnenland in. Wat een ruimte, vergezichten en schitterende zonsondergangen!
1: Via Santa Maria di Pulsano
Dit weggetje liep vanaf het plaatsje Monte Sant'Angelo en ging door rotsachtige weiden met hier en daar vervallen huisjes. De weg leidde naar een oud katholiek kerkje. Vooral op de berghellingen groeiden veel orchideeën.
 |
linksboven: Vlinderorchis
linksonder: Italiaanse orchis |
Vlinderorchis - Anacamptis papilionacea
Een soort uit het Middelandse Zeegebied. Solitaire bijen en wespen schuilen bij regen en kou in de bloemen.
Italiaanse orchis - Orchis italica
Wordt ook wel naakte man orchidee genoemd, omdat de bloem op het lichaam van een naakte man lijkt.
2: Stenen hoogvlakte
Even buiten Monte Sant'Angelo nam ik een afslag van de SS272, een bergweggetje in. Deze kwam uit op een stenen hoogvlakte. In het halfopen landschap van grasland en bossages groeiden veel orchideeën en galmde zachtjes de monotone zang van de hoppen; 'Hoephoep-hoephoephoep'.
De verschillende bergpaadjes rond de stenen hoogvlakte leidden telkens weer naar bloemrijke bossages en orchideeënrijke weiden met prachtige vergezichten. Het gedudeljo van de wielewalen en het geprrr van de bijeneters galmden sprookjesachtig in het hoge dal.
3: Parkeerbocht SP52b
Rijdend op de SP52b richting Foresta Umbra zag ik langs de kant vele orchideeën bloeien. Niet veel verder was er een kleine parkeergelegenheid van waaruit verschillende paadjes het bos in gingen. Zeer de moeite waard om even rond te struinen!
4: SP50 naar Carpino
Ik vervolgde de weg en sloeg de zijweg SP50 in, naar het bergdorpje Carpino en het Meer van Varano. Direct na de afslag groeiden enkele purperorchissen in de berm. De smalle en kronkelige weg vervolgde door bos en veld. Het was een schitterende route, maar orchideeën hoefde je hier niet veel te verwachten; de open vlaktes waren óf te verruigd (bramen, adelaarsvarens ed) óf te intensief begraasd. Vooral in de schemerig was het schitterend om door dit gebied te rijden. De lucht was bezwangerd met het gezang van de nachtegalen en de nachtelijke wolkenpartijen slopen over de bergketen heen, om vervolgens van de helling af te glijden naar het dal. De omgeving in een dichte mist achterlatend.
5: SS272 naar San Marco in Lamis
De SS272 is een weg die grotendeels door een langgerekt dal in een schitterend landschap loopt. De omgeving wordt vooral gekenmerkt door bergweiden. Hier zie je herders met hun honden aan het werk, die de geiten op de uitgestrekte velden te grazen zetten.
Hoewel de rotsige weiden orchideeënrijk aandeden, waren de meeste soorten al uitgebloeid. Ook leek de begrazingsdruk door de vele geiten hier en daar wel erg hoog. Toch was dit in ieder geval beter dan op plekken waar koeien op omrasterde gebieden liepen te grazen. Daar was naast de begrazingsdruk ook de bemesting een boosdoener.
6: SP22 bij San Marco in Lamis
In een speelbos en in de halfopen bergweidjes rond Borgo Celano, groeiden veel orchideeën. Na een bezoekje aan het klooster San Matteo vervolgde ik de weg SP22 tot een pickplaats in het bos en besloot de omgeving te voet te verkennen. Hier liep een versleten asfaltweggetje de bergen in. De grazige hellingen herbergden een ware bloemenzee met geurige kruiden en vele orchideeën.
7: SP26 bij San Marco in Lamis
Een stukje van de SP26 ingereden en daar zag ik twee hoger gelegen veldjes waar veel orchideeën in bloei stonden.
8: Foresta Umbra
In het bergachtige binnenland van de Gargano groeit veel bos.Foresta Umbra is 104 km2 groot en is het vochtigste gebied van de Gargano. Dit bos bevat vooral eeuwenoude beukenbomen en is onderdeel van het Unesco-Werelderfgoed.
Ik reed hier regelmatig door om de oostelijke kust te bereiken. Wat een sprookjesachtig bos met enorme woudreuzen waar dikke klimopstammen kronkelend naar de boomtoppen groeiden. Het bladerdak van de beuken zorgde voor een donkere omgeving en de hitte van het klimaat werd gefilterd waardoor het zo'n 6 graden koeler aanvoelde. Hoewel mijn navigatie aangaf dat ik hier 90 km/uur mocht rijden, zou je op de meeste plekken al met 50 km/uur uit de bocht vliegen. Ik had bij het bezoekerscentrum van het nationaal park een plattegrond gekocht en vanaf Rifugio Sfilzi enkele trails gelopen. Hier stuitte ik onder andere op het vogelnestje, het bleek bosvogeltje en een groep wilde zwijnen.
Vogelnestje - Neottia nivus-avis
De naam 'vogelnestje' is te danken aan het nestvormig wortelgestel van deze plant.
Het vogelnestje is een bijzondere orchidee. Ze bezit geen bladgroen en kan dus ook niet haar koolhydraten aanmaken. Ze gedraagt zich als parasiet en is geheel afhankelijk van schimmels (mycorrhiza) die op hun beurt een symbiose aangaan met bomen. De schimmels zorgen dat de bomen genoeg water en mineralen verkrijgen en de bomen leveren de schimmels de benodigde koolhydraten. Het vogelnestje pikt hier via de schimmels een graantje van mee.
Op weg naar huis
Ik besloot om via San Marco in Lamis naar het vliegveld Bari te rijden. Nog even genieten van het uitgestrekte dal met de vele bloemrijke weiden. Een laatste blik op enkele orchideeënvelden. Vervolgens ging de reis over een alternatieve route door het uitgestorven en uitgestrekte binnenland naar Molfetta (zie 10: Torre San Giacomo-strand). Even de benen strekken langs de vloedlijn en dan op naar Bari om de auto in te leveren en het vliegtuig naar huis te pakken. Het was weer een schitterende vakantie!
 |
| Torre San Giacomo-strand |
Gargano est moins belle
Oei, dat klinkt niet echt positief. De Gargano is écht schitterend: de mooie bergpartijen, de vele pittoreske strandjes, de eeuwenoude dorpjes met hun doolhof aan wegen en paadjes, de enorme woudreuzen van Foresta Umbra, de historische verdedigingstorens en de vele orchideeën in de uitgestrekte velden... echt om van te genieten. De Gargano bevat de hoogste concentratie aan orchideeën van Europa en bevat zo'n 92 soorten.
Vergeleken met drie jaar geleden waren echter een aantal vindplaatsen verloren gegaan door verruiging en overbegrazing. Intensivering in de landbouw neemt ook hier toe. Waar eerst nog geitenhoeders over de velden struinden, liepen nu koeien op een omrasterd stuk grond, met overbemesting tot gevolg. Op plekken waar nog wel geitenhoeders en schaapherders rond dwaalden, liepen ze soms met zulke grote aantallen dieren dat het gras (en de orchideeën) tot aan de grond waren afgeknaagd. Op de meer afgelegen plekken waar een aantal jaar geleden nog volop orchideeën groeiden, was verruiging en verbossing opgetreden. Natuurlijk waren er nog volop fraaie orchideeënveldjes te vinden en de Gargano is dan ook zeker de moeite waard. Toch zou het voor het gebied een uitkomst zijn om agrarisch natuurbeheer toe te passen, met subsidies voor schapen- en geitenhoeders met kleine kuddes. Zo zal er meer ruimte overblijven voor de orchideeën zonder dat het gebied verruigt.
 |
| Vakantie Gargano voorjaar 2017 |
