Haarlemse stinzenflora

 Haarlem

Eind maart door Haarlems groen gestruind en daar stonden weer vele stinzenplanten te bloeien.

Naast de vele paarsgekleurde voorjaarshelmbloemen stonden er ook enkele wit-paarse in bloei. Nooit eerder gezien. Langs de weg stonden kleine groepjes vroege sterhyacinten met hun blauwe bloempjes te pronken. Op een aantal locaties stond de bosgeelster uitbundig te bloeien. Best bijzonder omdat de soort in Nederland erg zeldzaam is. Het breedbladige vogelmelk lijkt een nieuw geïntroduceerde soort te zijn en komt oorspronkelijk uit de Balkan en Turkije. Ook kom je op verschillende plaatsen de grote sneeuwroem tegen.

Voorjaarshelmbloem, vroege sterhyacint, bosgeelster,
breedbladige vogelmelk en grote sneeuwroem

Stinzenplanten op z'n Fries

Klik op foto voor vergroting

Het viel me andere jaren al op dat Stinzenplanten en Friesland een bijzondere band met elkaar hebben. De naam Stinzenplant is afkomstig van het Friese woord stins - stenen huis. Hiermee wordt een (voormalige) burcht of landhuis en met name stenen wachttorens mee bedoeld. Vroeger brachten gegoede mensen bijzondere planten mee uit het buitenland, om hun tuin of park te verfraaien. Veelal waren dit vroegbloeiende bolgewassen om de tuin weer kleur te geven na de grauwe winter. Dorpsbewoners van het Friese Veenwouden noemden de bijzondere plantjes, met name het Haarlems klokkenspel, op Schierstins al Stinzeblomkes. Het woord stinzenplant is waarschijnlijk door de heemkundige Jacob Botke in 1932 geïntroduceerd en is gebaseerd op de benaming Stinzenblomkes. De term stinzenplant is een in Nederland en Duitsland gangbare benaming geworden voor deze groep van planten die vooral voorkomen op landgoederen, in kloostertuinen, rond oude boerderijen en rond historische kerkhoven.

Massale bloei van sneeuwklokjes en bonte krokussen op Martenastate

Maar het is niet alleen de naam stinzenplant die mij de bijzondere band tussen deze plantengroep en Friesland toonde: toen ik daar jaren geleden een aantal staten - landhuizen - om hun stinzenplanten bezocht, leken deze bloeiende plantjes daar echt op handen gedragen te worden. Overal bordjes, informatiepanelen, brochures en rondleidingen. Niet voor niets is Friesland goed vertegenwoordigd op de schitterende website Stinzenflora-monitor. Daar hield het echter niet bij op. Toen ik onlangs weer een aantal Friese staten bezocht, zag ik op een aantal plekken mensen liefdevol voorzichtig onkruid wieden en takjes rapen tussen de stinzenplanten. Ondertussen druk foto's makend voor een update voor de eerder genoemde website. In het westen van Nederland komen stinzenplanten ook veel voor, maar die hebben meestal maar te dealen met het reguliere, grootschalige beheer. In Friesland lijkt men deels stinzenplanten te beheren als tuinieren met wilde planten. Alsof elk bolletje, net als in de middeleeuwen, zijn gewicht in goud waard is. En die liefde proef je.

Kaart natuurbezoek Friesland.

Op 17 maart was ik samen met een vriend op pad geweest naar Friesland om een aantal locaties  aan te doen waar veel stinzenplanten groeien. Daarnaast stond ook een natuurgebied bij Moddergat op de planning om te genieten van de waddenzee. Hoewel de beste tijd om veel soorten stinzenplanten te bewonderen zo rond eind maart tot eind april is, wilde ik ook eens de vroegere bloeiers in grote aantallen aanschouwen. 

Martenatuin

Bonte krokussen, holwortel en middelste sneeuwroem in bloei.

Verborgen achter het 15e eeuwse stadspaleis Martenahuis in het centrum van Franeker ligt de Martenatuin. Een tuin met een rijke stinzenflora, waaronder holwortel, bostulpen en Oosterse sterhyacint.

Jongemastate

Fraaie toegangspoort en een bijna geheel witte sneeuwklokje.

De oorspronkelijke state is al lang geleden afgebroken. De oude poort uit 1603 leidt naar een omgrachte binnenparkje. Hier staan onder andere sneeuwklokjes, bostulpen, voorjaarszonnebloemen en keizerskronen. Op naam brengen van de stinzenplanten op deze locatie kun je doen met behulp van deze zoekkaart. Er is op Jongemastate een roekenkolonie gehuisvest.

Schierstins

Een bijzonder sneeuwklokje, bosgeelster, wit hoefblad en lenteklokje.

Schierstins, dé locatie waar de term stinzenplant mogelijk vandaan komt, is nog de enige bewaard gebleven stins van Friesland. Een stins is een stenen woontoren waar de belangrijke families hun toevlucht konden vinden in tijden van gevaar. Op Schierstins groeien veel soorten stinzenplanten waaronder lenteklokje, winterakoniet, bosgeelster en Haarlems klokkenspel.

Dekemastate

De fraaie state herbergt veel stinzenplanten, waaronder de bostulp.
Leifruit is in vele vormen aanwezig.

Hoewel Dekemastate voor het eerst verneld wordt in 1486, stamt de huidige vorm uit 1816. Dekemastate is een mooi buiten met een grote boomgaard, pluktuin en een wandelpark. Hier groeit en bloeit massaal de bostulp, maar ook kun je er onder meer genieten van knikkend vogelmelk, daslook, gele anemoon en gevuld sneeuwklokje. 

Martenastate

Een fraaie toegangspoort en vele bonte krokussen en sneeuwklokjes sieren de state.

Op steenworp afstand van Dekemastate ligt het fraaie Martenastate met haar kronkelende waterpartijen en slingerende paadjes. Rond 1400 woonde Sytze Martena al op dit landgoed en de buitenplaats is lange tijd in bezit geweest van deze familie. In 1899 is het landhuis vervangen door het huidige kasteeltje. Martenastate is door FLORON uitgeroepen tot één van de  mooiste locaties van Nederland, door haar grote verscheidenheid aan stinzenplanten. Hier kun je onder andere genieten van de bostulp, gele anemoon, Haarlems klokkenspel en holwortel.

Tot slot

Martenastate was de laatste plek van onze trip van vandaag, Niet heel veel soorten gezien, maar het was zéker de moeite waard en hopelijk volgende maand weer een bezoekje aan deze bijzondere tuinen en parken.

Struinen over het Speuldepad en Landgoed Staverden

In het Oosten des lands, tussen Apeldoorn en Harderwijk, ligt verscholen in de bossen van de Veluwe het fraaie landgoed Staverden. Hoewel de fundamenten van het kasteel uit de middeleeuwen dateren, stamt het huidige huis uit 1905. Rondom het witte kasteel zijn fraaie elementen te vinden zoals een waterrad, verschillende speelse waterelementen en een orangerie waar een brasserie in gevestigd is. Landgoed Staverden staat bekend om haar witte pauwen, die hier al sinds 1400 gehouden worden. Het landgoed is een goede uitvalsbasis om een wandeling te starten. Een mooie wandelfolder met 3 korte, gemarkeerde routes is hier te vinden. Ook start er vanaf de parkeerplaats het Speuldepad; een klompenpad met een lengte van 16 km, of in te korten tot 13 km. Het Speuldepad is een fraaie wandelroute over het landgoed, langs beekjes, door bossen en over een uitgestrekt heideveld.

Klik op foto voor vergroting

On and under water in Zeeland

The last few days I've been many times to Zeeland for snorkeling, canoeing and hiking.
What a beautiful nature!

Vuurstapels Scheveningen onder vuur

Scheveningen


Dagenlang waren de Duindorpers en de Scheveningers bezig met de bouw van hun vreugdenvuren op het strand. Het moest allemaal nog groter. Tussen de gemeente Den Haag, Duindorp en Scheveningen werd afgesproken om de vuren maximaal 35 meter hoog te maken en te voorzien van maximaal 10.000 kuub hout. Uiteindelijk werden de vuren 48 meter hoog.

De hitte van de oplaaiende vlammen en de aanwakkerende wind zorgden voor vuur- en vonkentornado's die zich richting het centrum begaven. Vanaf het strand was hier niet veel van te merken, maar de vonkenregen werd zo heftig dat de politie de bezoekers op de boulevard en in bepaalde straten moest verwijderen. Soms met harde hand omdat een aantal daar geen gehoor aan wilde geven. Een geparkeerde auto en een kiosk op de boulevard vatte vlam en de bermen van de keerlus van tram 11, deels ingesloten door bebouwing, vatten geregeld vlam. Een onafgebroken vonkenregen vloog over de bebouwing richting de Keizerstraat (winkelstraat). Alsof een vulkaanuitbarsting had plaats gevonden dwarrelden tot soms handgrote brandende asdelen aanhoudend in de omliggende straten. Brandweerwagens en hoogwerkers werden ingezet om daken en andere brandjes te blussen en om de boel preventief nat te houden. Ondertussen werd het vreugdevuur uitgemaakt, wat een enorme rookontwikkeling in het dorp veroorzaakte. Brandweermannen en andere hulpverleners zijn de hele nacht bezig geweest en hebben ervoor gezorgd dat Scheveningen-dorp nog bestaat. In de ochtend zijn overal asresten, verbrande fietsen en beschadigde auto's te zien. Niet veel later reden reinigingsdiensten af en aan en hielpen bewoners mee om de omgeving weer toonbaar te maken. Vreugdevuren zijn schitterend, maar deze vreugdevuren liggen onder vuur.

Geschiedenis vreugdevuren

Decennia lang werden in diverse buurtjes (straten) kerstbomen en autobanden bij elkaar gesprokkeld. Om het grootste vuur te krijgen, ging het er grimmig aan toe. Regelmatig gingen de verschillende groepen met elkaar op de vuist om bij de tegenpartij de kerstbomen weg te rausen of werden verstopplekken geplunderd of juist met wapens verdedigd. De politie zette zelfs helikopters in om de verstoplekken te vinden en de illegale branden tegen te gaan. Tijdens de branden waren er regelmatig vernielingen of sneuvelden er ramen en auto's. Gemeente Den Haag was de vernielingen en schermutselingen meer dan zat en stelde in 1990 voor om brandplekken te maken op het strand. De afspraak was wel, dat de buurten zo hoog en zo groot mogelijke vuren mochten maken, om de rivaliteit tussen de buurten in een georganiseerde strijd op het strand te laten verlopen. Waren het er eerst meerdere vuren, uiteindelijk bleef er 1 over op het noorderstrand. De buurten hadden zich verenigd en de strijd verplaatste zich naar een strijd tussen de wijken Duindorp (Zuiderstrand) en Scheveningen (Noorderstrand). En zo ontstonden de vreugdevuren van Duindorp en Scheveningen zoals we die nu kennen. De rivaliteit ging alsmaar door. Niet alleen wilden de wijken van elkaar winnen, maar ze wilden ook de grootste vreugdevuren van Nederland (en de wereld) bouwen. Het werd allemaal steeds professioneler; hoogwerkers en buldozers werden ervoor ingezet en de vrachtwagens met pallets kwamen zelfs uit het buitenland. De harde vechtpartijen en vernielingen van vroeger bleven uit; men vestigde hun aandacht vooral aan het verkrijgen van pallets en aan de bouw zelf. Iets waar de buurten al het hele jaar naar uitkijken. 150 tot 200 man hielpen aan zo'n vuur mee. Regen of sneeuw, de Schollenkoppen zijn niet te stoppen en werkten in 5 dagen tijd dag en nacht door. De vuren werden jaarlijks groter en hoger en kreeg daardoor ineens ook internationaal grote belangstelling. Met het hoger worden van de vuren en de grotere belangstelling werden er elk jaar strengere eisen aan de veiligheid gesteld. Zo werden er onder andere drang- en bouwhekken geplaatst en hielp de politie voor de orde en handhaving. Ook mochten de bouwers alleen nog via een bouwlift of bouwtrap naar boven. Met het hoger en groter worden van de vuren nam echter ook het risico dat het een keer misgaat toe. Dat was deze jaarwisseling dan ook het geval. De zeewind draaide wat, leek in kracht toe te nemen en kreeg vat op de 48 meter hoge vuurstapels. Wat uiteindelijk leidde tot de vonkenzee in Scheveningen-dorp. De huidige vorm om de rivaliteit tussen de wijken te beslechten zal drastisch worden aangepast. Want deze chaos wil Scheveningen nooit meer.

Spindotters en getijden in de Rhoonse Grienden

Weer eens heerlijk rondgestruind door de Rhoonse Grienden. Het gebied is gelegen aan de Oude Maas en is een getijdegriend. Het water stond bij aankomst zó hoog, dat de dotterbloemen bijna geheel onder water verdwenen waren en de knotwilgen natte voetjes hadden. Hier groeit een bijzondere en zeldzame ondersoort van de dotterbloem; de spindotter. Uit de stengelknopen in de oksels van oude bladeren ontstaan bladrozetten met kluwen wortels ('spinnen'). Als de tussenliggende stengeldelen vergaan, worden de jonge plantjes meegenomen door het water om zich zo elders te kunnen vestigen.

Na een koek en zopie besloten we nog even terug te lopen naar de grienden en wauw!!! in een paar uur tijd was het water 60 cm gezakt en stonden de dotterbloemen weer uitbundig te pronken. Wat is Nederland toch mooi!

Groene wierslakken in de Grevelingen

Groene wierslak - Elysia viridis

Onlangs weer eens in de Grevelingen wezen snorkelen. Bepakt met wetsuit én duikpak leek ik wel een maanmannetje. Opstaan was dan ook hele onderneming. Hoewel de grote kleurenvariatie in de Grevelingen nog op gang moet komen, was er genoeg te zien. Vooral ook de vele fraaie groene wierslakken met hun 'gevleugelde' rug. Deze slakken nemen de kleur aan van het voedsel dat ze eten. De bladgroenkorrels worden opgenomen in de lichaamscellen. Bijkomend voordeel is dat de slakken zo de organische stoffen direct kunnen opnemen, die de algen onder invloed van zonlicht produceren.

Wandelroute Landgoeden Waardenburg en Neerijnen

Waardenburg/Neerijnen


Vlakbij Zaltbommel pronken de Gelderse landgoederen Waardenburg en Neerijnen. We besloten diverse korte wandelroutes in het gebied aan elkaar te knopen en begaven ons naar het startpunt; de parkeerplaats van uitspanning 'Het stroomhuis' (Van Pallandtweg 1 Neerijnen).

Neerijnen  met haar sierlijke kerk, kasteel
en kasteeltuin vol stinzenplanten

De route loopt door een bos in Engelse landschapsstijl, met slingerpaden, slootjes en weidevelden. Vlakbij kasteel Neerijnen staat een schitterend, okergeel hervormde kerk uit 1865. De achterliggende kasteeltuin, onderhouden door vrijwilligers, laten naast de rozentuin, kruidentuin en bloementuin, vele stinzenplanten zien, waaronder de winterakoniet, kleine cyclaam, diverse sneeuwklokjessoorten e.d. Rondom het kasteel, uit 1600, steken in het gras vele groene blaadjes de kop op; waarschijnlijk de bostulp die rond april gaat bloeien.

Reusachtige essen in de uiterwaarden van Waardenburg
Ze zien er ogenschijnlijk gezond uit

We pakken meteen de wandelroute door de uiterwaarden van Waardenburg mee. Wat een schitterende omgeving met slikkerige en glooiende graslanden, knotwilgen die half onder water staan en de fraaie rivierbeddingen van de Waal. In dit gebied staan nog enkele reusachtige en fraaie essen die ogenschijnlijk onaangetast zijn door de essentaksterfte, veroorzaakt door een schimmel.

Kasteel Waardenburg en de fraaie uiterwaarden

Via de Waalbandijk verlaten we de uiterwaarden en passeren we de Oersprongmuseum tegen de dijk aan en de poldermolen van Waardenburg. Het zicht vanaf hier op de uiterwaarden met de vele knotwilgen en weilanden is schitterend. Aan de linkerkant zien we kasteel Waardenburg op een soort schiereiland liggen. Kasteel Waardenburg stamt oorspronkelijk uit 1283, maar door een aantal aanpassingen, verwoestingen en renovaties zie je zowel oude als nieuwere elementen. We vervolgen onze weg door het park in de richting van kasteel Neerijnen. Hier zien we de jonge blaadjes van de voorjaarszonnebloemen - stinzenplant - alweer opkomen. We begeven on weer terug naar de parkeerplaats. Het was een fraaie wandeling met bijzondere elementen. Zeker de moeite waard om in het voorjaar terug te komen.

Fraaie Grevelingen

Al een tijdje ben ik verslaafd aan het snorkelen in de Grevelingen. Elke keer kom je weer bijzondere dingen tegen. Omdat het water kouder werd en ik met een wintersuit wat moeilijker onder water kon komen, besloot ik in het plaatsje Hoogvliet langs een duikwinkel (MaiDiving) te gaan om een loodgordel aan te schaffen. Op hun aanraden zou ik nóg beter opletten tussen de wieren, want er waren volop spinkrabben te vinden, die wel erg gecamoufleerd waren. Ik dook het water in en de gordel werkte perfect. Bij het uitademen zakte ik het water in en bij het inademen kwam ik weer omhoog. De ideale balans om onder water te fotograferen. Weer waren er volop steurgarnaaltjes en diverse soorten zeeanemonen te vinden.

Grote zeenaald glijdend tussen het wier

Zeedahlia; onze grootste zeeanemoon

Er bewoog iets tussen de wieren; een hooiwagenkrab! 
Door de camouflage van allerlei stukjes wier die hij aan 
zich 'geplakt' had, was hij nauwelijks herkenbaar.

Mooie Duinen

Wassenaar

Het Landschapsonderhoud Project komt regelmatig in de duinen. Onlangs wat noodgedwongen, toen de eerste fikse herfststorm haar intrede deed en het in de ochtend te gevaarlijk was om in het bos te werken. We besloten om een stevige strand- en duinwandeling te maken. De zee was woest; kolkende golven met dikke schuimkoppen die ver over het strand werden geblazen en menige prullenbak kreeg natte voetjes. Het strand kreeg het ook zwaar te verduren, want waar de zee niet bij kon, zorgde de wind wel voor een behoorlijke zandverstuiving. Waanzinnig om te zien! In de loop van de dag werd de storm minder en konden we weer verder met onze snoei- en zaagwerkzaamheden op een landgoed.

Verschillende keren per jaar ruimt het LOP in opdracht van Staatsbosbeheer zwerfvuil op in de duinen. Wandelpaden en parkeerplaatsen worden afgestruind en duingebieden worden uitgekamd. Zo lopen we heel wat kilometers en ontdoen we het natuurgebied van tientallen vuilniszakken vol afval. En elke keer weer zijn we weer verbaasd van de mooie natuur. Of het nu een rode bosmier is, die haar lichaam uit een regendruppel probeert te wurmen, of de vele reeën die door het duingebied struinen. Onlangs vloog een groep van honderden spreeuwen rakelings over ons heen. Je kon het zoeven van de vele vleugelslagen heel goed horen. Door de regen van de afgelopen weken waren de grote parasolzwammen als paddenstoelen uit de grond geschoten en de boomkikkers kwamen we nu in het hele duingebied tussen Wassenaar en Katwijk tegen, zelfs ver van de waterpartijen vandaan. Zo nu en dan kekkerden ze nog steeds in koor. Twee velduilen wiekten traag met hun lange vleugels als fladderende vlinders door de duinvalleien. Ondanks de regenbuitjes genieten we dan ook echt van ons werk.